تفخیم و ترقیق «ر»
اصل در «ر» تفخیم است و تحت شرایطی ترقیق می شود.
احکام تفخیم «ر»
1- «ر» مفتوح و مضموم . مانند : رَسُولٌ – فِرَاراً – رُقُودٌ – خَبِیرٌ – غُرُوراً
2- «ر» ساکنِ ماقبل مفتوح و مضموم . مانند: اَربیٰ – قُربیٰ – اَلقَمَر – اَلزُّبر
3- «ر» ساکنِ ماقبل ساکنِ ماقبل مفتوح و مضموم. مانند : وَالفَجر – وَالوَتر – بِکُمُ الیُسر – بِکُمُ العُسر
4- «ر» ساکنِ ماقبل الف و واو مدی. مانند: نار – اَلقَرار – نُور – اَلغُرُور
5- «ر» ساکنِ ماقبل همزه وصل(الف وصل). مانند: رَبِّ ارجِعُونِ – اِنِ ارتَبتُم
6- «ر» ساکنِ مابعد حرف استعلاء (بشرطی که در یک کلمه باشند) . مانند: فِرقَةٍ– اِرصاداً-قِرطاسٍ
نکته
احکام سوم و چهارم فقط به هنگام وقف پیش می آید.
احکام ترقیق «ر»
1- «ر» مکسور رِجالٌ– سُرُرٍ – تُریحُونَ
2- «ر» ساکنِ ماقبل مکسور اُولِی الاِربَةِ – یَومٌ عَسِر (وقف)
3- «ر» ساکنِ ماقبل «ر» ساکنِ ماقبل مکسور اَهلَ الذِّکر – مِنَ السِّحر
4- «ر» ساکنِ ماقبل یاء مدی قَدیر - یَسیر
5- «ر» ساکنِ ماقبل یاء ساکن اِلَی الخَیر – فیهَا السَّیر
نکته
احکام سوم و چهارم فقط به هنگام وقف پیش می آید.
چند نکته مهم
الف- در چند کلمه ی زیر ، حرف «ر» ساکنه به هر دو وجه تفخیم و ترقیق خوانده شده است:
1- فِرقٍ (شعراء – 63)
علت تفخیم ، این است که حرف مستعلیه «ق» پس از راء ساکنه آمده است.
علت ترقیق ، این است که راء ساکنه بیت دو کسره واقع شده است و لذا ترقیق آن برای دستگاه تکلم راحت تر است.
2- مِصر – اَلقِطر ( سبأ – 12) ، در صورت وقف
علت تفخیم ، تبعیت از حرف استعلاء قبل از راء ساکنه است.
علت ترقیق نیز حکم سوم ترقیق است.
3- اَسر – نُذُر(قمر) – یَسر(فجر-4) در صورت وقف
وجه تفخیم براساس قاعده 3 تفخیم است
علت ترقیق اشاره به اصل این کلمات است که «اَسری – نُذُری – یَسری» بوده اند.
ب- حرف «ر» در «مَجریٰهٰا» (هود – 41) ترقیق می گردد. چرا که الف مدی پس از آن امالة کبری می شود.
ج- در کلماتی مانند : ذُو مِرَّةٍ – وَلَیسَ البِرُّ – فِی البَرِّ ... بعضی از قاریان راء مشدد را نیمه تفخیم و نیمه ترقیق می خوانند! مثلاً در مِرَّةٍ ابتدا کمی ترقیق و سپس تفخیم می کنند و یا در البَرِّ کمی تفخیم و سپس ترقیق می کنند. و در توجیه آن می گویند: «راء مشدد از دو راء تشکیل شده است و باید در هر یک به قاعده خودش عمل شود»
این برداشت غلط است و حرف «ر» در این کلمات ، یک حرف محسوب شده و مطابق قاعده ی راء متحرکه تلفظ می شود.
منبع : کتاب حلیة القرآن نوشته سید محسن موسوی بلده
:: موضوعات مرتبط:
علوم قرآنی ,
,
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0